Tokenomics là một yếu tố cũng rất quan trọng ảnh hưởng đến kết quả đầu tư của chúng ta. Hiểu rõ về nó thì bạn sẽ có được cái nhìn chính xác hơn trong việc ra quyết định đầu tư trong thị trường crypto. Với một dự án tiền điện tử được đưa ra thì tokenomics là một yếu tố hàng đầu của rất nhiều nhà đầu tư quan tâm. Đây cũng được coi là một tiêu chí đánh giá quan trọng mà những người tham gia đầu tư tiền mã hóa cần phải hiểu.
Vậy thì tokenomics là gì, cơ chế của nó như thế nào và tầm quan trọng đối với sự phát triển giá token ra sao? Trong nội dung bài viết này sẽ từng bước đưa ra những khái niệm để bạn nắm rõ. Hiểu về tokenomics để tăng cơ hội chiến thắng, đầu tư hiệu quả vào một token của dự án nào đó.
Tokenomics là gì
Tokenomics là cụm từ được ghép bởi Token(tiền mã hóa) và Economics(kinh tế học). Nó được hiểu là bản chất kinh tế học của tài sản tiền mã hóa trên công nghệ blockchain. Cách mà token được xây dựng, phân phối và phát triển trong một dự án ra sao, có đem lại hiệu quả hay không.
Với mỗi dự án blockchain sẽ có tokenomics khác nhau, chính điều đó sẽ làm ảnh hưởng tới sự phát triển sau này. Sự phân phối, phân bố token không hợp lý sẽ dẫn đến giá token không tăng trưởng, không thu hút được cộng đồng, làm hạn chế sự phát triển của dự án. Ngoài giá trị cốt lõi về công nghệ, sản phẩm thì dự án cũng cần phải có một tokenomics phù hợp.
Tokenomics thường được thiết kế từ giai đoạn đầu, nó cũng là yếu tố có ảnh hưởng không nhỏ với sự phát triển của dự án sau này. Token được thiết kế phân bổ hợp lý, khoa học với chiến lược phù hợp thì sẽ giúp dự án phát triển và ngược lại.
Vai trò của tokenomics
Token trong các dự án blockchain cũng giống như các cổ phiếu của các công ty ngoài truyền thống. Đây là thứ được giao dịch mua bán trên sàn, và chính nó sẽ đem lại kết quả đầu tư. Vậy token của dự án phát hành ra sẽ có những thành phần nào tham gia? Về cơ bản trong một cuộc chơi này sẽ bao gồm các thành phần sau:
- Team và Advisor
- Seed Round Investors
- Private Sale Investors
- Exchanges
- Market maker
- Retail Investors
- Airdrop & Bounty Hunters
- Miners
Chúng ta là những nhà đầu tư nhỏ lẻ và nó là thành phần Retail Investors, đầu tư vào token sau 5 thành phần đầu tiên kể trên. Token là sản phẩm được tạo ra bởi dự án và được bán cho các nhà đầu tư với mức giá rất thấp ngay lúc ban đầu.
Chính sự phân bổ token này sẽ làm ảnh hưởng tới giá của token sau này. Dự án có kế hoạch phân bổ token không tốt sẽ gây ra tác động xấu tới giá cả của nó. Các nhà đầu tư sẽ bị thua lỗ điều này dẫn đến việc rời bỏ dự án trước khi mà các sản phẩm được hoàn thiện. Chính vì vậy dự án sẽ không thể tránh được sự thất bại hoặc không thể phát triển nếu tokenomics không hợp lý.
Do vậy thì đối với những nhà đầu tư, đặc biệt là chúng ta (những người đầu tư nhỏ lẻ) cần phải hiểu về tokenomics của dự án. Để từ đó có được đánh giá tổng quan, cái nhìn chính xác để đi đến quyết định đầu tư vào bất cứ dự án cụ thể nào đó.
Trên thực tế đầu tư crypto là chúng ta đang tham gia vào cuộc chơi của những tay sừng sỏ, được lèo lái bởi những thế lực rất mạnh. Game này được tạo ra bởi những developer/builder, những quỹ đầu tư lớn, những market maker điều khiển bởi công cụ token.
Xem thêm: Tổng hợp các sàn giao dịch crypto uy tín hàng đầu
Các yếu tố chính tạo nên tokenomics
Có rất nhiều yếu tố khác nhau để cấu thành tokenomics của một dự án. Dưới đây sẽ đưa ra cho bạn hiểu rõ hơn về từng khái niệm cũng như vai trò của các yếu tố.
Nguồn cung cấp token
Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản thì đây là số lượng token được cung cấp ra trong đó nó bao gồm: tổng nguồn cung, nguồn cung lưu hành, và nguồn cung tối đa. Bạn có thể tìm thấy những thông tin này của dự án crypto bất kỳ trên các các tổng hợp thông tin tiền điện tử như coinmarketcap hoặc coingecko.
Cung tối đa(Max Supply)
Đây là khái niệm về số lượng tối đa của token sẽ tồn tại, nó sẽ bao gồm cả những token đang được lưu thông và cả những token chưa được phát hành, khai thác.
Tổng nguồn cung(Total Supply)
Đó chính là tổng lượng coin/token đang lưu thông và bị khoá trừ đi số lượng token đốt(burn).
Cung lưu hành (Circulating Supply)
Đây là số lượng token đang được lưu hành trên thị trường
Một số token supply
1/ Tổng cung không cố định: số lượng token sẽ phụ thuộc vào hoạt động của dự án(No max supply), số lượng token sẽ được mint ra theo nhu cầu sử dụng của mạng lưới. Lượng token này sẽ được lưu thông mà không bị khoá lại bởi một đơn vị hay tổ chức nào. Ví dụ điển hình nhất là Ethereum, tổng nguồn cung luôn ngang bằng cung lưu thông.
2/ Tổng cung giảm dần: để tạo sự khan hiếm thì dự án có cơ chế đốt token theo thời gian hoặc kế hoạch nhất định. Lúc này thì tổng cung lưu thông sẽ ngày càng được giảm bớt đi. Ví dụ điển hình nhất là Binance coin.
3/ Tổng cung biến động thường xuyên: bạn sẽ thấy dạng cung này biến động thường xuyên và nó thường xuất hiện đối với những stablecoin.
4/ Tổng cung cố định: token sẽ có một con số cố định và không thay đổi. Đây là dạng thường thấy nhất trên thị trường, điển hình là bitcoin với số lượng tối đa là 21 triệu BTC.
Vốn hoá thị trường Marketcap
Đây chính là tổng giá trị vốn hoá của token/coin đang lưu thông tại thời điểm đó. Cách để xác định vốn hoá thị trường của một đồng coin như sau:
Marketcap = Lượng token đang lưu thông * Giá token
Vốn hoá thị trường pha loãng(FDV): được tính bằng giá trị vốn hoá của tổng lượng token
FDV = Giá token * (Tổng tối đa token – Lượng token đã đốt)
Vốn hoá thị trường là yếu tố quan trọng để đánh giá tiềm năng tăng trưởng về giá của token. Vốn hoá là một khía cạnh quan trọng để biết được giá trị của một dự án. Với cùng một vốn hoá thị trường xấp xỉ hoặc tương đương nhưng giá cả của đồng token lại có sự chênh lệch rất lớn.
Tại bức ảnh chụp phía bên dưới trên trang coinmarketcap tại thời điểm viết bài thì bạn có thể nhận thấy rằng giá đồng DOGE nhỏ hơn so với giá của đồng AVAX. Tuy nhiên thì vốn hoá marketcap của nó lại lớn hơn vốn hoá của dự án Avalanche. Điều đó có nghĩa rằng lượng DOGE coin đang lưu thông trên thị trường là rất lớn.
Chỉ nhìn vào giá cả của một đồng coin/token là một điều sai lầm rất phổ biến của những nhà đầu tư mới. Bạn nghĩ rằng giá nó thấp thì nó sẽ có cơ hội tăng trưởng XX lần rất dễ dàng. Nhưng trên thực tế thì vốn hoá mới quyết định tới giá trị của dự án kéo theo đó thì mới có sự thay đổi về giá của token.
Token Governance
Đây chính là đặc quyền dành cho những holder năm giữ token của dự án. Khi mà năm giữ một số lượng nhất định thì holder sẽ có được những chức năng quản trị, có thêm quyền tham gia vào những quyết định liên quan đến sự phát triển dự án.
Token Allocation
Token Allocation chính là số lượng token phân bổ cho các thành phần tham gia dự án đã đề cập tới ở phần trên. Biết được những ai là người nắm giữ token, với số lượng bao nhiêu. Từ đó thì sẽ có những tính toán, lường trước được khả năng xảy ra rồi đi đến những quyết định đầu tư hợp lý nhất.
Chúng ta có thể biết được rằng lượng phân bổ token cho từng hạng mục với tỷ lệ ra sao. Token dành cho quỹ phát triển, token dành cho team, cho backer, cho những đợt bán token cho các nhà đầu tư, reward cho cung cấp thanh khoản, airdrop,…
Token Release
Đây cũng là yếu tố quan trọng trong tokenomics, với token release thì bạn sẽ biết được rằng thời gian mà dự án trả token cho những nhà đầu tư, cho đội nhóm. Hay nói một cách khác là khoảng thời gian trả token ra ngoài thị trường.
Nắm được yếu tố này có nghĩa là bạn sẽ biết được khi nào thì sẽ có một áp lực bán token ra ngoài thị trường. Điều này sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực đến giá cả của token dự án. Tất nhiên khi trả token ra cho nhà đầu tư, team, airdrop,…thì họ sẽ có xu hướng bán ra token đó.
Thời gian trả token ngắn quá thì sẽ làm cho các nhà đầu tư luôn mang tâm lý lo ngại dự án không đủ thời gian để phát triển. Hoặc trường hợp trả ra thời gian quá dài thì cũng không tốt vì nó mang tính chất dài hạn mà thị trường crypto còn rất nhiều sự thay đổi trong thời gian ngắn.
Khoảng thời gian hợp lý nhất cho token release là khoảng 2 năm, sẽ cho thấy sự gắn bó với dự án của team, đủ thời gian để dự án xây dựng cũng như là phát triển. Đây cũng là khoảng thời gian tương đối hợp lý để dự án kịp thực hiện việc marketing và xây dựng lên sản phẩm tương đối hoàn thiện.
Token Sale
Để huy động vốn từ cộng đồng và nhà đầu tư thì dự án sẽ có những đợt mở bán token. Tuỳ từng dự án mà sẽ có nhiều hay ít những vòng gọi vốn bằng hình thức token sale.
Trước đây thì dự án thông thường bán số lượng lớn token cho những tổ chức, quỹ đầu tư với giá rất thấp cùng với đó là thời gian khoá(lock) token ngắn và có khi trả hết số lượng token cùng 1 lúc. Điều này dẫn đến những quỹ đầu tư sẽ có hành động chốt lời với số lượng lớn làm ảnh hưởng tiêu cực đến giá token.
Giai đoạn hiện nay đã có sự thay đổi trong cách trả token cho các nhà đầu tư, team,…Token sẽ được khoá lại thời gian dài hơn và được trả nhỏ dọt. Điều đó sẽ không gây ra áp lực bán làm giảm giá mạnh token, giúp dự án xây dựng và phát triển tốt hơn.
Token Use Case
Đây chính là việc đồng token sẽ được sử dụng vào việc gì? Từ đó thì chúng ta có thể có được cái nhìn tổng quan về giá trị nội tại của token đó.
Hiện tại chúng ta sẽ thấy rằng token sẽ được dùng vào việc trả phí giao dịch, staking, farming, governance, giảm phí, hold để được tham gia vòng bán presale,…
Mô hình của tokenomics
Mô hình lạm phát
Mô hình này có một nguồn cung token không cố định, lượng token sẽ được cung cấp ra thị trường phụ thuộc theo nhu cầu của mô hình hoạt động. Mô hình này sẽ phát huy hiệu quả, nâng cao giá trị và khuyến khích hoạt động của các validators cho quá trình xác thực giao dịch hay cung cấp thanh khoản.
Tokenomics lạm phát có lượng token vô hạn cũng giống như mô hình tiền tệ truyền thống nếu dự án không kiểm soát tốt sẽ dẫn đến sự lạm phát. Khi người dùng, nhu cầu sử dụng chưa cao hoặc chưa theo đúng với kế hoạch có thể dẫn đến sự suy thoái của giá cả token.
Mô hình giảm phát
Mô hình tokenomics giảm phát có lượng cung tối đa nhất định, thêm vào đó thì dự án sẽ dùng cơ chế burn token(đốt) làm cho lượng token giảm theo thời gian. Việc này sẽ làm cho token dự án ngày càng trở nên khan hiếm hơn, điều đó cũng sẽ thúc đẩy sự tăng giá cho token.
Tuy nhiên với mô hình này thì người dùng sẽ có xu hướng là nắm giữ và ít sử dụng hơn hoặc chỉ sử dụng trong những trường hợp cần thiết nhất định. Chính điều này làm cho mục đích sử dụng và giá trị của nó bị giảm xuống.
Token Float
Token Float được hiểu là lượng coin/token đang được lưu thông trên thị trường. Tức là lượng token thực tế đang được giao dịch, sử dụng trôi nổi trên toàn thị trường.
Trong những giai đoạn trước, đặc biệt là khoảng năm 2017-2018 các dự hầu như không có chính sách khoá token của các nhà đầu tư trong các vòng mở bán token. Chính vì vậy ngay sau đó thì sẽ luôn xảy ra hiện tượng chốt lời từ những quỹ đầu tư với số lượng lớn. Điều này làm cho giá cả của token giảm mạnh, làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của dự án.
Giai đoạn hiện nay các dự án đã có chính sách thay đổi về token release, lượng token mà các nhà đầu tư trong các vòng mở bán sớm sẽ được khoá và trả theo định kỳ với tỷ lệ nhất định. Với chính sách này sẽ làm giảm áp lực bán do hành động chốt lời với số lượng lớn, giúp dự án phát triển ổn định, giá cả token không bị giảm mạnh.
Lượng token đang lưu thông là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp lên con số marketcap, token float nhỏ thì sẽ cho ra market cap nhỏ và ngược lại. Bởi vì chúng ta có công thức tính là
Market Cap = Price x Circulating Supply
Tuy nhiên nếu chúng ta chỉ quan tâm tới Marketcap là tiêu chí đầu tư thì cũng sẽ vấp phải một lỗi như ví dụ dưới đây. Nếu bạn thấy chỉ số marketcap thấp mà nghĩ rằng giá sẽ tăng thì điều đó vẫn không đem lại kết quả tốt nếu không hiểu rõ về token float.
Giả sử một token đang có giá giao dịch là 3$, Circulating Supply là 200 000 token, lúc này marketcap của dự án sẽ là 600 000$. Trong trường hợp dự án cung ra thị trường 100 000 token nữa và lúc này giá điều chỉnh về 2.5$, khi đó vốn hoá của nó sẽ là:
300 000 token * 2.5$ = 750 000$
Như vậy bạn sẽ nhìn thấy market cap tăng lên tuy nhiên giá của token lại giảm xuống. Do vậy nếu nếu chỉ quan tâm đến sự tăng trưởng của chỉ số vốn hoá thì điều đó chưa chắc đã làm gia tăng tài sản đầu tư của bạn.
Kết
Trên đây là bài chia sẻ về tokenomics là gì, hy vọng đây cũng là một thông tin hữu ích đem đến cho bạn. Với việc nắm được tokenomics của dự án cũng giống như bạn hiểu được ván bài bạn đang chơi, nắm rõ đối phương đang nắm giữ quan bài nào cùng số lượng bao nhiêu. Từ đó sẽ có cái nhìn tổng quan và ra được quyết định đúng đắn, đúng thời điểm cần thiết.
Tokenomics là một yếu quá khá quan trọng để ra quyết định đầu tư hoặc hiểu được chính sách, đường lối phát triển của dự án. Với những token mà cộng đồng nắm giữ nhiều thì sẽ làm giảm nguy cơ thao túng giá từ những quỹ, tổ chức lớn tuy nhiên lại không nhận được sự hỗ trợ, marketing từ những đơn vị này.
